De meeste mensen denken aan de stoommachine, de drukpers of het internet wanneer ze moeten wijzen op uitvindingen die de beschaving vooruit hebben geholpen. Maar laten we eerlijk zijn: zonder koffie zouden we nog steeds in grotten zitten en oker op de muren schilderen.
In het 15e-eeuwse Jemen ontdekten soefi-monniken dat geroosterde koffiebonen gekookt in water hen wakker hielden tijdens nachtelijke gebeden. Het gerucht verspreidde zich razendsnel naar Mekka, Caïro en Istanbul. Plots konden mensen na zonsondergang denken, discussiëren en werken. De koffiebars (qahveh khaneh) werden de eerste openbare ruimtes waar mannen – en later ook vrouwen in sommige steden – samenkwamen en ideeën uitwisselden. Het was pure intellectuele brandstof.
Toen koffie in de 17e eeuw Europa bereikte, verving het het ochtendbier als de belangrijkste drank. Alleen al in Londen openden in enkele decennia meer dan 2.000 koffiehuizen. Lloyd’s of London begon als een koffiehuis. De aandelenhandel begon in een koffiehuis. Wetenschappelijke genootschappen kwamen samen in koffiehuizen. De Franse Verlichting werd bedacht onder dampende koppen café au lait in Café Procope in Parijs, waar Voltaire naar verluidt 40–50 koppen per dag dronk.
Fabrieksarbeiders in het Engeland van de 19e eeuw werkten 14–16 uur per dag. Hoe? Koffie en thee vervingen bier als dagelijkse drank (ja, vóór de industrialisatie dronken mensen licht bier bij het ontbijt – dat was veiliger dan water). Cafeïne maakte het mogelijk om de concentratie op de nieuwe machines vast te houden. Zonder koffie geen textielfabrieken. Zonder textielfabrieken geen kapitaalaccumulatie. Zonder kapitaalaccumulatie geen spoorwegen, geen stoomschepen, geen wereldhandel in de mate die wij kennen.
Vandaag drinken we 2,25 miljard kopjes koffie – elke dag opnieuw. Dat komt neer op ongeveer ¾ kop per volwassene op de planeet per dag. Programmeren, financiën, wetenschap, creatieve beroepen: alles draait op koffie. Een onderzoek van Johns Hopkins toonde aan dat cafeïne het langetermijngeheugen verbetert. Een ander van Harvard liet zien dat 3–5 kopjes per dag het risico op Parkinson, Alzheimer en bepaalde vormen van kanker vermindert.
Silicon Valley is gebouwd op cold brew en single-origin pour-over. Wall Street op espresso. Zelfs de ruimtevaart: astronauten op het ISS drinken koffie uit speciaal ontworpen zakjes – omdat niemand baanbanen goed kan berekenen zonder cafeïne.
Wanneer je thuis je eigen bonen brandt, doe je eigenlijk hetzelfde als de Jemenitische monniken 600 jaar geleden: je neemt de controle over de brandstof. Jij bepaalt zelf hoe licht of donker het branden moet zijn, hoe vers de olie is, hoe intens de smaak wordt.
Een vers gebrande boon 4–14 dagen na het branden overtreft elke supermarktzak met gemak. Je krijgt meer antioxidanten, een genuanceerdere zuurgraad, diepere zoetheid – en eerlijk gezegd: meer trots wanneer je gasten "mijn eigen Ethiopische Yirgacheffe, gisteren gebrand" serveert.
De geschiedenis liegt niet. Elke keer dat de mensheid een sprong voorwaarts maakte – van verlichting tot industrialisatie tot het informatietijdperk – was koffie er met dampende, zwarte, bitterzoete energie.
Dus de volgende keer dat je voor je koffiebrander staat, onthoud: je bent niet zomaar een koffieliefhebber.
Je bent een voortzetter van een 600 jaar oude traditie van beschavingsbouwers.
Nu is het gewoon een kwestie van de warmte hoger zetten en de volgende batch roosteren.
Proost – met zwarte, krachtige brandstof.
